Zwarte rat

Wat is de zwarte rat?

De zwarte rat (wetenschappelijke naam: Rattus rattus) is een kleine knaagdierensoort die oorspronkelijk uit Azië komt, maar zich over vrijwel de hele wereld heeft verspreid door menselijke handel en transport. De soort staat ook bekend als de scheepsrat of huisrat, omdat hij vaak werd aangetroffen op schepen en in gebouwen.

Uiterlijk

De zwarte rat is slanker dan de bruine rat. Hij heeft:

• Een spitsere snuit

• Grote oren die vaak dicht tegen het hoofd liggen

• Een lange dunne staart, meestal langer dan het lichaam

• Een lichaamslengte van ongeveer 15–20 cm (staart niet meegerekend)

• Donkergrijze tot zwarte vacht, vaak lichter aan de onderkant

Gedrag en leefgebied

Zwarte ratten zijn:

• Behendig: Ze kunnen goed klimmen en springen, wat hen helpt om op zolders, in bomen of bovenin gebouwen te leven.

• Nachtdieren: Ze zijn vooral actief in de nacht.

• Sociaal: Ze leven vaak in groepen, met een duidelijke hiërarchie.

• Voorzichtig: Ze zijn wantrouwend tegenover nieuwe voorwerpen in hun omgeving (neofobie), wat het moeilijker maakt om ze te vangen.

• ze komen uit Azië maar via scheepvaart naar Europa en Amerika gekomenen

Voedsel

Zwarte ratten zijn alleseters, maar hebben een voorkeur voor:

• Granen en zaden

• Fruit en noten

• Soms insecten of kleine dieren

Ze zoeken vaak voedsel in huizen, pakhuizen of landbouwgebieden.

Voortplanting

• Zwarte ratten planten zich snel voort.

• Een vrouwtje kan meerdere nesten per jaar krijgen, met per nest gemiddeld 6–10 jongen.

• De jongen zijn binnen enkele weken zelfstandig en geslachtsrijp.

Verspreiding en invloed

• Ze komen voor in warme klimaten over de hele wereld.

• Ze zijn goed aangepast aan leven dichtbij mensen (in steden, havens, schepen).

• In koudere gebieden worden ze vaak verdrongen door de bruine rat, die beter tegen kou kan.

Ziekteverspreiding

De zwarte rat is berucht vanwege zijn rol in de geschiedenis van epidemieën:

• Hij droeg vlooien die de pest konden verspreiden (bijv. tijdens de Zwarte Dood in de middeleeuwen).

• Ook kunnen ze ziektes overbrengen via hun urine, uitwerpselen en speeksel.

Onderscheid met de bruine rat

Kenmerk Zwarte rat Bruine rat
Vachtkleur Donkergrijs tot zwart Bruin tot grijsbruin
Lichaamsbouw Slank en lenig Stevig en robuust
Staart Langer dan lichaam Korter dan lichaam
Klimvermogen Erg goed Minder goed
Voorkeursomgeving Hoog (zolders, bomen) Laag (kelders, riolen)

Bestrijding en bescherming

Hoewel zwarte ratten als plaagdieren worden gezien, zijn ze ook deel van het ecosysteem. In de landbouw en voedselindustrie worden maatregelen genomen om ze te weren, zoals:

• Opslag goed afsluiten

• Gebouwen ratdicht maken

• Vallen en gif (onder strikte regels)